مشاوره اقتصادی؛ بایدها و نبایدها

چرا گرایش عمومی به دریافت مشاوره اقتصادی مهاجرت روز به روز بیشتر می‌شود؟ پاسخ به این سؤال، پیش از هرچیز توجه به تغییر ساختارهای ارزش‌آفرینی را طلب می‌کند. تا چند دهه پیش همواره اعتقاد بر این بود که برای ثروتمند شدن، الزاماً می‌بایست ثروتی را برای شروع در اختیار داشته باشیم. پول، املاک، روابط فامیلی و یا شهرت مثبت خانواده، مهم‌ترین ابزارهای یک انسان برای کسب ثروت بیشتر بودند. عبارت قدیمیِ «پول، پول می‌آورد» نیز ناشی از همین طرز فکر بود.
هرچند که این دیدگاه دیگر امروزه چندان اعتباری ندارد. در پنج سال اخیر و با توجه به لیست میلیونرهای برتر در اغلب کشورها، متوجه خواهیم شد، که بیش از 60% آن‌ها، خودساخته هستند، و براساس هوش تجاری، فناوری اطلاعات، فرصت‌شناسی و یا ایده‌های استارتاپی به این جایگاه رسیده‌اند و نه ثروت به ارث رسیده و املاک و روابط خانوادگی. این مهم به ما یادآور می‌شود که راه‌های رسیدن به موفقیت در کسب‌وکار و کسب ثروت، از مسیر دانایی و توانایی گذر می‌کند و بدیهی است که این دو خاصیت هیچ‌کدام به صورت مادرزاد در ما وجود ندارند.

مشاور شما باید شامل چه خصوصیاتی باشد؟ وابسته به نوع نیاز شما ممکن است خصوصیات مورد نیاز در یک مشاور اقتصادی متفاوت باشد، اما به صورت کلی مواردی که در توصیف مشاور کارآمد برشمرده می‌شوند، از این قرار است:

• سابقه حوزه‌های کسب‌وکار که مشاور در آن‌ها درگیر بوده است، سهم بسزایی در توانمندی او دارد. برای مثال در ایران مشاوران مسن زیادی وجود دارند، که سال‌ها در صنعت ساختمان و یا معدن فعال بوده‌اند، اما در گسترۀ کسب‌وکارهای آنلاین، فناوری‌های نو و الگوهای مدرن کسب‌وکار تجربه‌ای ندارند. پیش از هرچیز مطمئن شوید، مشاور شما گسترۀ کاری مورد نیاز شما را می‌داند و به آن تسلط دارد.
• تلفیق دانش و تجربه، میزان اثربخشی مشاور شما را افزایش خواهد داد. در حقیقت، اینکه یک مشاور اقتصادی به غیر از کسب تجربه و درک مفاهیم تجاری و اقتصادی، در دانشگاه و مؤسسات مطالعاتی، فرصت بررسی آکادمیک اقتصاد را داشته باشد، او را بسیار توانمند خواهد ساخت.
• تجربه کارآفرینی، یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین توانمندی مشاور شماست. برخی از مواردی که شما لازم دارید تا مشاورتان به شما بگوید، در هیچ کتاب و کلاسی و حتی در هیچ نوع مشاهده‌ای نیست، بلکه فقط و فقط باید مشاور شما خود زمانی با آن دست و پنجه نرم کرده باشد تا بتواند آن را تشخیص داده و به شما منتقل سازد. همچنین برای مشاوره اقتصادی مهاجرت بدیهی است که مشاور شما خود این فرایند را سپری کرده و موفق شده باشد.
• توانمندی در مؤثر گوش فرا دادن، یک هنر کمیاب است. بسیاری از مشاوران الزاماً براساس ذهنیت و تجربه‌های خودشان فکر می‌کنند و این یک زنگ خطر است. یک مشاور خوب، پیش از اینکه به شما پیشنهادی بدهد، به توانمندی‌ها، تجارب، علایق، زیرساخت‌های در دسترس، حوزه‌های تجربه‌شده، الگوهای روانی و رفتاری و حتی شرایط خانوادگی شما دقت خواهد کرد. چرا که تک‌تک این عناصر هر کدام در جای خود، باعث موفقیت و یا شکست آتی شما خواهند شد.
• قاطعیت در اظهار نظر، یکی از خصیصه‌های بارز مشاوران کارآمد است. بسیاری از مشاوران ترجیح می‌دهند برای خوشایند مشاوره‌پذیر، روند گفت‌وگو را همواره به خواست اولیه مراجعه‌کننده نزدیک سازند ویا با تعاریف زیاد سعی در ایجاد رفاقت و علاقۀ پایدار دارند. به خاطر داشته باشید که یک مشاور خوب هیچ الزامی برای تعریف از شما ندارد. او برای خوشایند آتی شما کار می‌کند و نه خوشحالی اکنونتان.
• استفاده از نمودارها، ماتریس‌ها و اسناد در فرآیند مشاوره، به شما کمک خواهد کرد که مفاهیم را راحت‌تر و عمیق‌تر فرا بگیرید. اگر مشاور شما، صرفاً به صورت شفاهی و به سرعت، مواردی را به شما می‌گوید و انتظار دارد، شما همانند او همه‌چیز را درک کرده و به کار گیرید، یعنی باید مشاورتان را تغییر دهید.
• دریافت داده‌های مکتوب و یا سابقه تجاری شما، یکی از رسم‌های مطلوبی است که مشاوران کارآمد معمولاً آن را انجام می‌دهند. مشاوران خوب، برای جلوگیری از اتلاف زمان جلسه، تلاش می‌کنند پیش از جلسۀ مشاوره از طریق ارائه یک فرم در کمترین شکل و یا دریافت اسنادی از کارهایی که تاکنون کرده‌اید و یا طرح کار مد نظرتان، از قبل به لحاظ ذهنی به شما نزدیک شوند تا در فرآیند مشاوره دقیق‌تر و صحیح‌تر اظهار نظر نمایند.
• منابع، مقالات و کتاب‌هایی که پس از فرآیند مشاوره، مشاور به شما معرفی می‌کند، نشانی از تسلط او به موارد مورد نیاز شما است. بدیهی است که یک دیدار حتی سه ساعته، برای انتقال مفاهیم مورد نیاز شما ناکافی است. مشاور دلسوز، برای بعد از اتمام جلسه نیز، برایتان برنامه‌ریزی کرده و شما را در مسیر دانش عملی انجام صحیح کار قرار می‌دهد.
• ارجاع شما به مشاوران دیگر، کاری است که فقط از مشاوران واقعی و دلسوز برمی‌آید. گاهی در یک زمینۀ مشخص، مشاور شما ممکن است ترجیح دهد، که شما با کسی دیگر نیز وارد مکالمه و اخذ مشورت قرار بگیرید. بسیاری از مشاوران شجاعت ارجاع متقاضیان خود به مشاوران دیگر را ندارند.
• اظهار ندانستن یک موضوع، هنر انسان‌هایی است که بسیار می‌دانند. از آنجا که هیچ مشاوری همه‌چیز را نمی‌داند، اگر با چنین مشاوری روبه‌رو شدید، قدرش را دانسته و از دستش ندهید.

مجموعه دیدگاه‌هایی در مشاوره‌پذیران وجود دارد که ناشی از عدم شناخت دقیق فرآیند مشاوره است. به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• حوزه توانمندی‌های یک مشاور، الزاماً هر کاری که به شما معرفی می‌کند نیست. پس اصولاً این ذهنیت که «اگر او این را می‌داند چرا خودش انجام نمی‌دهد» یک نتیجه‌گیری غلط است. استادان هنرهای رزمی می‌توانند شما را برای قهرمان شدن، آماده نمایند، اما الزاماً نیاز نیست خودشان قهرمان هم باشند. ممکن است آن‌ها شرایط انجام آن کار را نداشته باشند و این موضوع دلیلی بر گوش نسپردن به حرف آن‌ها نیست.
• دریافت هزینه بابت مشاوره، یک رسم جهانی و کاملاً منطقی است. یک مشاور برای اینکه قابلیت درست مشاوره دادن را به دست آورد، سال‌ها متحمل هزینه‌های مادی و معنوی می‌شود. انتظار دریافت راهنمایی بی‌هزینه یک تصور غیرحرفه‌ای و ناپسند است.
• مدیریت روند مشاوره، چیزی است که توسط مشاور انجام می‌پذیرد. اینکه در فرایند اخذ مشاوره مدام در حرف مشاور پریده و به او خاطرنشان کنیم که به دنبال موضوع دیگری هستیم ـ اگر که از ابتدا مشخص شده باشد که به دنبال چه چیزی هستیم ـ یک رفتار بی‌نتیجه است. شما مشاور را استخدام می‌کنید تا چیزهایی را به شما بگوید که خودتان نمی‌دانید، پس تلاش کنید روش او را در پیشبرد جلسه پذیرا باشید.
• انتظار دانایی مطلق داشتن از یک مشاور یک تفکر غلط است. مشاور قطعاً از همۀ دانایی و توانایی‌اش برای روشن ساختن مسائل برای شما استفاده خواهد کرد، اما به این معنا نیست که او به همه فرآیندها تسلط کامل دارد. پس اجازه دهید که او به راحتی مواردی که نمی‌داند را به شما اطلاع دهد. اگر شرایطی را برای او بسازید که قادر به اظهار نادانی در یک زمینه نباشد، شما ضرر خواهید کرد.

چرا دریافت مشاوره اقتصادی مهاجرت الزامی است؟ چون علاوه بر همۀ الزاماتی که در حالت عادی برای اخذ مشاوره وجود دارد، شما پس از مهاجرت، ده‌ها برابر بیشتر از حالت عادی نیاز به راهنمایی نسبت به کشور خودتان دارید. قوانین مالی، حسابداری، بانکی و اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته که طبعاً مقصد شما خواهد بود، بسیار پیچیده‌تر و قاطع‌تر از ایران است. در کنار این موارد برخی از تحریم‌ها و شرایط خاص ایرانی‌ها در عرصۀ بین‌الملل ایجاب می‌کند شما با ذهن باز با این مسئله روبه‌رو شوید. گاهی فقط و فقط استخدام یک نفر بدون یک اجازه‌نامه، یا دریافت و یا ارسال 100 یورو پول از حساب شما، بدون دقت به قوانین کشورهای توسعه‌یافته ممکن است عواقب جبران‌ناپذیری را برای شما به همراه بیاورد. مشاوره اقتصادی مهاجرت در صدد افزایش آگاهی شما برای مواجهه صحیح با وضعیت کشور مقصد خواهد بود.